(Heemkundekring Rosmalen/Ons Rosmalen)
Door: Ronald van Grinsven & Antoinette van Grinsven – Raijmakers
Wie heeft ze niet gegeten de oliebol……
Traditioneel is het een Nederlands gebruik om rond de jaarwisseling oliebollen te eten.
De bol gebakken in olie is een echte versnapering voor vele in deze periode. Waar de bol vandaan komt, daar zijn diverse theorieën over bekend. Het gebruik van bakken in olie was al vroeg bekend rond het middellandse zee gebied, Sefardische joden namen hun gebruiken mee van uit het gebied richting het noorden. De koeken die men at tijdens Chanoeka een Joodst feest leken, wel een beetje op een oliebol. Een soort koekachtig lekkernij.
Maar ook in ons land kende men al een soort koeken gebakken in lijnzaad olie. De meest verre aanwijzing ligt misschien nog wel verder terug dan dit alles. Dan moeten we terug naar het begin van onze jaarteling. We komen op de Bataven en Friezen deze maakt een soort voedsel gebakken in olie gebraad, dit alles offerde men aan de godin Pertcha. Het “gebraad” bestrooid met witte meel.
In de middeleeuwen spreekt men van oliekoeken, deze werden vooral gegeten in de vasten periodes des tijds. Maar onder de armen werden deze “koeken” ook buiten het winterseizoen om gegeten. Ergens deze periode ontstond de traditie dat de armen langs de deuren gingen. Deze wensten je dan een gelukkig nieuwjaar, en kregen de armen een oliekoek of lekkernij. Tot ergens in de 17de eeuw werden deze oliekoeken gegeten. Het was mede in deze periode dat deze koeken veel meer op de oliebollen gingen lijken ze werden dikker en boller. De gewone man gebruikte vaak de Raapolie om te bakken. De echte olie was te duur en meer voor de rijkere. Raapolie had het nadeel dat de smaak minder werd van de “oliebol”. Daardoor gingen men andere producten toevoegen voor een betere smaak.
Pas in de 19de eeuw werd de “oliebol” de traditie met oud en nieuw zoals we het nu ongeveer kennen. De oliebol voor ons niet meer weg te denken in deze periode. Vele staan thuis te bakken met olie, om de best mogelijke bol te maken. Ik ging als kind vaak langs de kinderen van wie de ouders al vroeg op de dag achter de olie stonden om de “bollen” te bereiden. Hopelijk scoorde ik dan zo’n verrukkelijke bal, bezaaid met poedersuiker. En dan met een gevulde buik stiekem wat vuurwerk afsteken buiten. Met de hedendaagse knallen vielen onze “rotjes” maar in het niet. Ik vond oudjaar toch iets mystieks hebben de “bollen” en het vuurwerk. Met als moment suprême de klok die middennacht sloeg, waarbij een “verlichte” hemel het nieuwjaar inluiden. En de mens met volle moed het nieuwjaar betrad, schoorvoetend naar een “nieuwe” toekomst…
De oorsprong, tja met al deze theorieën? Mijn inziens een mengeling van recepten en tradities van weleer . Zoals met veel hedendaagse recepten of lekkernijen dit het geval is. Dat moet ik Koopmans dan wel nageven. Als je op de verpakking leest staat er toch duidelijk “oliebollenmix”. Een mix van het heden en het verleden samengevat in een “bol”. Wij wensen u een gezond en goed 2022…..
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.